Làng nghề Hương Trầm xứ Huế-Hơi thở Cố Đô

Làng nghề Hương Trầm Xứ Huế

Làng nghề Hương Trầm xứ Huế đã trở thành thương hiệu nổi tiếng trong lòng du khách phương xa. Đó là nét văn hoá tâm linh độc đáo, lưu giữ cả hồn Việt. Cứ vào mỗi dịp lễ lớn, khắp nẻo đường phố ở Huế lại phảng phất hương thơm len lỏi trong gió, khiến bước chân du khách vương vấn như không muốn rời xa.

Nét văn hoá tâm linh tại Làng nghề Hương Trầm xứ Huế

Không phải ngẫu nhiên khi Huế được biết đến là vùng đất tâm linh, thủ đô Phật Giáo của Việt Nam. Bởi xưa kia nơi đây là chốn thiêng liêng, là kinh đô của các vị vua triều Nguyễn với hàng trăm miếu vũ, đền đài. Và nét đẹp văn hóa truyền thống – tục thắp nén tâm nhang lên bàn thờ gia tiên đã ăn sâu vào nếp nghĩ của người dân xứ Kinh kỳ từ bao đời. Trải qua sự hình thành và phát triển, những bó hương thơm xứ Huế vẫn được sản xuất bằng phương pháp thủ công. Tất cả tạo nên một hương sắc riêng biệt mà hiếm nơi nào có được tại Làng nghề Hương Trầm xứ Huế.

Tục thắp nén tâm nhang – nét đẹp truyền thống vẫn được lưu giữ ở Huế.  (Ảnh: Pinterest.com)

Công đoạn làm ra “sợi dây nối tâm linh”

Để làm nên những nén nhang đòi hỏi rất nhiều nguyên liệu, trải qua các bước vô cùng công phu. Một số loại thảo mộc như: nụ tùng, quế chi, đinh hương, bạch đàn hay hoa hồi… là thành phần làm ra bột hương. Đem nghiền nhuyễn các nguyên liệu. Tiếp đến, trộn tất cả với mạt cưa (mùn cưa) và keo theo tỉ lệ chuẩn.

Theo nghệ nhân làm hương Tôn Nữ Kiều Tuyết (tại phường Thủy Biều, Thủy Xuân) cho biết: “Trộn bột đòi hỏi người thợ phải đều tay, từ từ đổ nước vào bột cho đến khi đạt được độ dẻo nhất định. Đây là khâu khó nhất trong quá trình làm nhang. Bởi nếu trộn quá nhiều keo, khi thắp nhang thường bị tắt. Hay nếu cho nước quá nhiều, bột sẽ nhão, đến khi khối bột dùng se nhang dễ bị móp, nứt vỡ.”

Để giúp cây hương cứng chắc và không bị mọt, chân nhang làm từ cây tre lồ ô và được ngâm lâu trong nước giúp loại bỏ bớt chất xơ. Đó là bí quyết để đậu cuốn tàn tự nhiên mà không cần dùng hóa chất. Gọi những người làm nhang là “nghệ nhân tài ba” bởi đây là nghề lắm công phu và đòi hỏi rất nhiều sự khéo léo. Đôi tay với động tác chẻ điêu luyện, có thể ước chừng đúng tỉ lệ dài, rộng của thanh tre. Hay để có cây hương tròn đều; tay người thợ phải thoăn thoắt, dứt khoát trên bàn se. Tiếp đó, phủ một lớp bột áo màu vàng, nâu hương quế (tùy theo yêu cầu của khách).

Khâu cuối cùng trong quy trình sản xuất là phơi khô. Những nén nhang sau khi se xong đem phơi dưới ánh nắng từ 2 đến 3 ngày, nhằm đảm bảo độ cháy đều. Quan sát tất cả quá trình làm nhang mới thấy sự tài nghệ của người làm nghề. Từ khâu chọn nguyên liệu, chẻ tăm tre, trộn bột, đến se nhang… tất cả phải làm thủ công. Sau khi thành phẩm, nén hương đạt tiêu chuẩn thắp lên sẽ nhanh bắt lửa, tỏa mùi thơm và cháy uốn cong như “bông hoa” đang cười, mang đến tài lộc cho gia chủ.

Hương thơm của một Làng nghề Hương Trầm xứ Huế

Ở Huế, có rất nhiều địa điểm là Làng nghề Hương Trầm xứ Huế, nhưng tập trung nhiều nhất là nằm dọc tuyến đường Huyền Trân Công Chúa. Nơi đây cách trung tâm thành phố 7km về phía Tây Nam (thuộc phường Thủy Biều, Thủy Xuân), thường gọi với cái tên thân thuộc “làng hương Thủy Xuân”. Những bó chông nhang đang “trổ bông” rực rỡ sắc màu, được người thợ bày xòe ra trước sân nhà như mời gọi lữ khách dừng chân chốn này.

Tại Làng nghề Hương Trầm xứ Huế, Nghề sản xuất hương trầm ở Thủy Xuân có từ rất lâu đời, do cha ông để lại. Tùy vào công thức gia truyền của mỗi gia đình, để làm nên những loại bột mang hương thơm đặc trưng. Chân nhang không chỉ có màu đỏ sẫm, du khách đến đây sẽ  “choáng ngợp” trước những khóm hương rực rỡ đa sắc màu:  xanh lục, đỏ sẫm, tím, vàng…

Nơi này nổi tiếng với loại hương trầm, hương quế mang mùi thơm riêng biệt, rất tinh khiết. Thay vì sử dụng thiết bị máy ép nhang như hiện nay, những nghệ nhân nơi này vẫn chọn phương pháp làm thủ công. “Se từng cây để đảm bảo nhang cứng cáp. Và cũng phải chọn lọc kĩ càng các nguyên liệu. Vì chỉ cần bị trộn lẫn với bất cứ tạp chất nào khác, nhang sẽ không còn giữ được mùi thơm vốn có nữa. Tuyệt nhiên không bao giờ chạy theo lợi nhuận trước mắt để làm ra loại kém chất lượng; chẳng hạn như “trộn hóa chất” để tạo hương trầm và tàn cháy cong đẹp hơn. Nhưng khi thắp lên sẽ bị sặc mùi bởi các hương liệu nhân tạo này quá nồng nặc.”, bà Kiều Tuyết chia sẻ.

Phải chăng đó chính là bí quyết để hương Thủy Xuân được ưa chuộng nức tiếng gần xa và vẫn lưu giữ làng nghề truyền thống từ bao đời nay. Hương trầm hiện nay đã trở thành một nét đẹp văn hóa đặc sắc, là sản phẩm truyền thống mang “linh hồn” xứ Huế. Đó là những bó nhang sạch, an toàn với mùi thơm lâu, tàn cong tuyệt đẹp.

Gìn giữ nghề truyền thống, phát triển thành hình thức du lịch cho Làng nghề Hương Trầm xứ Huế

Hiện nay, làng nhang Thủy Xuân vẫn tiếp tục được nối truyền trong các thế hệ gia đình. Theo bà Kiều Tuyết tâm sự: “Bén duyên với nghề làm nhang từ 7 tuổi, đến nay đã ngoài 60. Nhưng vẫn muốn gắn bó và cố gắng truyền nghề cho con, cháu. Vì đây là nghề thủ công truyền thống có thể làm quanh năm, rất linh động về thời gian. Đặc biệt nghề này mang yếu tố tâm linh cao, nên việc học và làm hương cũng phải xuất phát từ tấm lòng thành.”

Vào giai đoạn từ tháng 9 đến giáp Tết âm lịch, hoặc các dịp lễ lớn là thời điểm tất bật nhất tại Làng nghề Hương Trầm xứ Huế, phải làm từ 6h sáng đến tối khuya mới kịp cung ứng cho thị trường. Nhang làm ra thường bán cho các đình chùa, những cơ sở tiêu thụ ở đường Phan Đăng Lưu, đường Sư Liễu Quán (Huế)… và được phân phối khắp các tỉnh thành trên cả nước. 

Ngoài ra, đây được xem như là “cửa ngõ” của những điểm du lịch. Kể từ khi tuyến đường Huyền Trân Công Chúa được nâng cấp, nối làng hương với các các di tích lịch sử như: lăng Tự Đức, lăng Vua Đồng Khánh, đồi Vọng Cảnh… khách thập phương thường ghé vào tham quan, trải nghiệm quá trình làm nhang. Họ sẵn sàng chi tiền triệu mua một khóm hương trầm an toàn, sạch về làm quà biếu hay thắp lên bàn thờ tổ tiên. Để đáp ứng nhu cầu, các sản phẩm nơi đây cũng rất đa dạng về kiểu dáng mẫu mã: bó hương to, nhỏ đủ màu sắc (từ 20 cây đến 100 cây) hay nụ trầm thơm, quạt trầm, tranh sơn dầu… cũng được trưng bày. Từ hình thức du lịch khám phá và trải nghiệm cho du khách, đã giúp cải thiện đáng kể nguồn thu nhập cho các hộ dân. Hơn thế nữa, vừa phát triển và bảo tồn được làng nghề truyền thống, lại góp phần không nhỏ vào tạo việc làm ổn định cho lao động địa phương.

Bên cạnh làng hương Thủy Xuân nổi tiếng, du khách đến Huế vẫn có thể mua và chiêm ngưỡng những khóm hương khoe sắc trên đường Chi Lăng, Huỳnh Thúc Kháng, hay đường Tôn Đức Thắng… Là các cơ sở sản xuất nhỏ lẻ, nhưng với hi vọng giới thiệu loại hương trầm truyền thống xứ Huế, chất lượng từng búp hương nơi đây vẫn đảm bảo mùi thơm đặc trưng.

Nghề làm hương tại Làng nghề Hương Trầm xứ Huế vẫn sẽ sống mãi với thời gian. Không chỉ đơn thuần phục vụ cho lễ hội tín ngưỡng, những sắc màu rực rỡ của hương giờ đây còn làm đẹp thêm cho phong vị tâm linh, tôn lên nét độc đáo của văn hóa Huế.